Χάνονται κονδύλια για τα συσσίτια στα σχολεία

Του Γιώργου Παπανικολάου ⃰Αναξιοποίητα μένουν δις ευρώ λόγω ανικανότητας αφού υπάρχει αδυναμία...

να απορροφηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι, την ίδια στιγμή που οι Έλληνες λιμοκτονούν. Το τρένο της ανάπτυξης έχει περάσει πολλές φορές από την Ελλάδα. Με αφετηρία ις Βρυξέλλες, πέρασε από την Αθήνα –και από πολλές ακόμα ελληνικές πόλεις–, αλλά οι ελληνικές κυβερνήσεις, με αποκορύφωμα τη διετή διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, 2009-2011, το άφησαν να φύγει. Μια κυβέρνηση που εκλιπαρούσε για χρήματα τους δανειστές μας και δεχόταν τους σκληρούς τους όρους, ενώ την ίδια στιγμή άφηνε τα χρήματα από τα κοινοτικά ταμεία να περνούν ανεκμετάλλευτα…

Δυστυχώς, όμως, η θέση που έχει βρεθεί η Ελλάδα την τελευταία διετία δείχνει ότι ο βασιλιάς τελικά είναι γυμνός. Αντί της σωστής αξιοποίησής όλ’ αυτά τα χρόνια, κονδύλια χάθηκαν στη διαφθορά, στη γραφειοκρατία, σε χρηματισμούς –κάποιες υποθέσεις ερευνώνται από τη Δικαιοσύνη– και σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη κρίση, με μια αποδιοργανωμένη διοίκηση, με σχεδόν ανύπαρκτη παραγωγική βάση, με διαρραγείσα κοινωνική συνοχή. Πλέον έχουμε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να χρειαζόμαστε και να ζητάμε ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ». Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα αν έχουμε ως χώρα και ως δημόσια διοίκηση το όραμα και την τεχνογνωσία, ούτως ώστε να αξιοποιήσουμε σωστά τα όποια υφιστάμενα κονδύλια καθώς και τα όποια νέα από το όποιο «Σχέδιο Μάρσαλ» αλλά και το νέο πολυετές δημοσιονομικό πρόγραμμα 2014-2020 που τώρα βρίσκεται υπό διαμόρφωση. Η καλύτερη απάντηση σε αυτό είναι η αξιολόγηση και η εμπειρία της μέχρι τώρα πορείας αξιοποίησης των κονδυλίων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων. Χρήματα τα οποία αποτελούν το αμεσότερο αξιοποιήσιμο εργαλείο για την προώθηση της ανάπτυξης στην Ελλάδα.

Αναφέρουμε κάποια χαρακτηριστικά - ενδεικτικά στοιχεία ανά τομείς. Διευκρινίζω δε ότι η απορρόφηση δεν είναι αυτοσκοπός: Οι πόροι αυτοί πιάνουν τόπο μόνο όταν αξιοποιούνται κατάλληλα και καταλήγουν σε ουσιαστικές δράσεις και παραγωγικούς τομείς, που επιφέρουν μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα για την οικονομία. Στο παρελθόν ουκ ολίγα χρήματα από τα κοινοτικά ταμεία ξοδεύτηκαν χωρίς να υπάρχει πραγματικό όφελος για την οικονομία και το κοινωνικό σύνολο. Καταρχάς, όσον αφορά στις πολιτικές απασχόλησης, για την περίοδο 2007-2013 «τρέχουν» για την Ελλάδα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, συνολικού ύψους 4,364 δις ευρώ. Εξ αυτών τα μεγαλύτερα ποσά θα διατεθούν μέσω του επιχειρησιακού προγράμματος για την «Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού», η χρηματοδότηση του οποίου ανέρχεται σε 2,26 δις ευρώ και του επιχειρησιακού προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», η χρηματοδότηση του οποίου ανέρχεται σε 1,44 δις ευρώ. Δυστυχώς μέχρι το 2012 –το προτελευταίο έτος των προγραμμάτων– το ποσοστό των πόρων που έχουν απορροφηθεί είναι 28,9% για το πρώτο πρόγραμμα και 24,5% για το δεύτερο, την ίδια ώρα που η ανεργία στη χώρα μας καλπάζει, έχοντας προ πολλού ξεπεράσει το 20%. Στο ίδιο μήκος κινείται η απορρόφηση και στον κρίσιμο για την ανάπτυξη της χώρας κλάδο της έρευνας και της καινοτομίας. Ενδεικτικά, ο άξονας 1 (επιτάχυνση της μετάβασης στην οικονομία της γνώσης) του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα προβλέπει 225 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων μέχρι σήμερα έχει αξιοποιηθεί μόλις το 21%. Ηλεκτρονική διακυβέρνηση και μετανάστευση Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, εξάλλου, αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αναλγησίας και αναποτελεσματικότητας. Ο Γιώργος Παπανδρέου το 2009 συνέστησε το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, με μια από τις κυριότερες αρμοδιότητες να προωθήσει τάχιστα την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στην Ελλάδα. Δυόμισι περίπου χρόνια μετά κι ενώ η χώρα ψάχνει απεγνωσμένα να βρει πηγές ανάπτυξης και τόνωσης του εθνικού ανταγωνισμού, η Ελλάδα κατατάσσεται ως τελευταία ανάμεσα στους είκοσι έξι εταίρους της στα θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Συγκεκριμένα, η διάθεση ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τους πολίτες ανέρχεται στο 38% μόλις και στις επιχειρήσεις στο 63%, την ώρα που από τα διαρθρωτικά ταμεία προσφέρονται στην Ελλάδα γι’ αυτό τον σκοπό περίπου 1,1 δις ευρώ (616 εκατ. ευρώ από το ταμείο συνοχής και 594 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα διοικητικής μεταρρύθμισης που αφορά στις μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα μέσω ΕΤΠΑ). Και τι έχει καταφέρει η Ελλάδα; Τη χαμηλότερη απορρόφηση μεταξύ των εταίρων μας, στο επίπεδο του 20% έως τις 31/12/2011. Με δυο λόγια, μέχρι το 2013 παραμένει αναξιοποίητο τουλάχιστον 1 δις ευρώ για την ψηφιακή σύγκλιση και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στη χώρα. Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζεται και στον τομέα της αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης. Στη διάθεση της Ελλάδας τέθηκαν για τα έτη 2011 και 2012 περισσότερα από 160 εκατ. ευρώ από τα τέσσερα σχετικά ευρωπαϊκά ταμεία. Συγκεκριμένα, μόνο για το 2012 τα κονδύλια κατανέμονται ως εξής: Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων: 44.745,804 ευρώ, Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφής: 37.357,612 ευρώ, Ευρωπαϊκό Ταμείο για τους Πρόσφυγες: 3.601,857 ευρώ, Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης Υπηκόων Τρίτων Χωρών: 4.106,402 ευρώ. Κι αντί το αρμόδιο υπουργείο να εφαρμόζει ένα αξιόπιστο πρόγραμμα αξιοποίησης των πόρων αυτών, καταφεύγει σε πρόχειρες και αποσπασματικές λύσεις, όπως η κατασκευή του φράχτη στον Έβρο, για τον οποίο η Επιτροπή αρνήθηκε ρητά και κατηγορηματικά να εκταμιεύσει πόρους, θεωρώντας το έργο ως αναποτελεσματικό και αναγκάζοντας το σύνολο του κόστους του, περίπου 10 εκατ. ευρώ, να πέσει στις ήδη βεβαρυμμένες πλάτες των Ελλήνων φορολογουμένων. Κοινωνική πρόνοια και πολιτισμός Όσον αφορά στην Κοινωνική Πρόνοια τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλύτερα. Σκανδαλώδες και ανατριχιαστικό παράδειγμα, το σχέδιο προγράμματος διανομής τροφίμων σε αστέγους του έτους 2010, όπου χωρίς να υπάρχει η προϋπόθεση της εθνικής συμμετοχής μια σειρά από διοικητικές ανεπάρκειες εμπόδισαν την πλήρη απορρόφηση των κονδυλίων από την Ελλάδα. Αποτέλεσμα, η απορρόφηση μόνο του 47,3% των διατεθέντων πόρων, σε σύγκριση με το μέσο όρο του 96,8% στα είκοσι συμμετέχοντα κράτη-μέλη. Έτσι περίπου 10 εκατ. ευρώ που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη σίτιση άπορων συνανθρώπων μας επέστρεψαν αναξιοποίητα στα ευρωπαϊκά ταμεία. Επίσης, αναφορικά με το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» και συγκεκριμένα την προτεραιότητα «Υγεία», στη διάθεση της χώρας μας βρίσκονται 276 εκατ. ευρώ. Στο τέλος του 2011 η απορρόφηση του εν λόγω ποσού ανερχόταν σε ποσοστό 3,9%, ήτοι είχαμε απορροφήσει μόλις 10.755 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή κι ενώ οι αναφορές για μαθητές που αντιμετωπίζουν προβλήματα υποσιτισμού αυξάνονται, η Ελλάδα δεν συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα διανομής γάλακτος στα σχολεία, παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή το χρηματοδοτεί με 90 εκατ. ευρώ.

 

Αλλά και στον τομέα του πολιτισμού, που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, η χώρα έχει απορροφήσει από τα διαρθρωτικά ταμεία για πολιτιστικές παρεμβάσεις μέχρι σήμερα μόλις το 20% των προβλεπόμενων πόρων, ύψους 483 εκατ. ευρώ. Η γενική εικόνα δείχνει ότι η Ελλάδα στο τέλος του 2011 είχε απορροφήσει μόλις το 22,11% (εκ των περίπου 4,364 δις ευρώ) των διαθέσιμων πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και το 24,60% (εκ των περίπου 3,697 δις ευρώ) του Ταμείου Συνοχής. «Αδύναμη» Δημόσια Διοίκηση Η μη απορρόφηση όλων αυτών των χρημάτων –υπολείπονται μέχρι το 2013 περίπου 16 δις ευρώ– οφείλεται κυρίως στην αδυναμία της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης να προτείνει χρήσιμες και αποτελεσματικές δράσεις και να προβεί στην υλοποίησή τους. Λείπουν η τεχνογνωσία, η διάθεση, το όραμα, η φαντασία. Η γραφειοκρατική αντιμετώπιση και ο «φόβος της υπογραφής» έχουν φέρει αυτά τα θλιβερά αποτελέσματα. Όλα αυτά, την ώρα που για πολλά συγχρηματοδοτούμενα έργα η κοινοτική συμμετοχή διαμορφώνεται στο 95% και πλέον η δικαιολογία της μη διάθεσης πόρων για την κάλυψη της εθνικής συμμετοχής εκλείπει. Τη στιγμή, μάλιστα, που και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μπορεί να συνδράμει καθοριστικά στο θέμα αυτό τη χώρα.

Δεν αρκεί, επομένως, να διαπραγματευόμαστε την παροχή νέας αναπτυξιακής βοήθειας στη χώρα. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να το αξιοποιήσουμε. Κι αν δεν είμαστε πρέπει να γίνουμε. Διότι καλούμε την Task Force και τον κ. Ράιχενμπαχ για να μας υποδείξουν τον τρόπο αξιοποίησης των πόρων, την ίδια στιγμή που η χώρα διαθέτει πλούσιο επιστημονικό και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό για να επιτελέσει το έργο αυτό. Καλούμε την εξωτερική ευρωπαϊκή βοήθεια για να χρησιμοποιήσουμε το ισχυρό εργαλείο του ΕΣΠΑ, τη στιγμή που η Ελλάδα βρίθει από τεχνοκράτες άξιους, ικανούς, που γνωρίζουν πολύ καλύτερα από κάθε άλλον τις εγχώριες ανάγκες και το πού πρέπει να δοθεί βάρος από τα διαρθρωτικά ταμεία.

Η αξιοποίηση των πόρων, επομένως, είναι εθνική υπόθεση. Θέλει ικανό προσωπικό, σχέδιο και πρόγραμμα δράσεων, προαποφασισμένο και με σαφές πλάνο υλοποίησής του. Χωρίς αυτά, τα ευρωπαϊκά χρήματα θα πάρουν και πάλι –όπως έχει συμβεί ουκ ολίγες φορές– το δρόμο της επιστροφής στα ταμεία από τα οποία προέρχονται και η χώρα μας θα βρεθεί και πάλι χρεωμένη και υποχρεωμένη. Σήμερα τέτοιο σχέδιο δεν έχουμε. Πρέπει να αποκτήσουμε και να το καταρτίσουμε εμείς οι ίδιοι. Άμεσα. Με πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα.   ⃰Ο Γιώργος Παπανικολάου είνια ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Το κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση από το περιοδικό "Επίκαιρα", 15/03/2012